Με ποιο τρόπο θα καταφέρουμε να διαχειριστούμε την κρίση που βιώνουμε?

Τις τελευταίες ημέρες ζούμε σε παγκόσμιο επίπεδο μια πρωτοφανή κρίση δημόσιας υγείας. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα πανδημία, απειλητική για την ανθρώπινη ζωή, η οποία ήρθε ξαφνικά και διατάραξε, αποσυντόνισε την πραγματικότητα μας. Για να την αντιμετωπίσουμε καλούμαστε να προσαρμοστούμε σε νέα δεδομένα και να προβούμε σε αλλαγές στην καθημερινότητα μας. Αλλαγές ριζικές, που διαταράζουν την μέχρι τώρα κανονικότητα της.

Μπροστά σε αυτό που συμβαίνει αισθανόμαστε πως δεν έχουμε τον έλεγχο με αποτέλεσμα να αναδύονται συναισθήματα φόβου, αγωνίας, απελπισίας, άγχους, καθώς και μια αίσθηση ευαλωτότητας. Για να αισθανόμαστε ασφαλείς θέλουμε να νιώθουμε πως διατηρούμε ένα βαθμό ελέγχου στη ζωή μας και αυτή την περίοδο αυτό έχει κλονιστεί. Απέναντι στη νέα αυτή συνθήκη, οι αντιδράσεις των ατόμων ποικίλουν και κυμαίνονται από τον πανικό και τη συναισθηματική αποδιοργάνωση μέχρι την αδιαφορία και την άρνηση της παρούσας κατάστασης.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Γιατί κάποια άτομα βιώνουν αισθήματα πανικού, ενώ άλλα συνεχίζουν την καθημερινότητα τους, βιώνοντας μια αίσθηση παντοδυναμίας;

Αυτό συμβαίνει γιατί δεν αντιδρούν όλα τα άτομα με τον ίδιο τρόπο σε στρεσσογόνα γεγονότα. Κάποια άτομα θα καταφέρουν να διαχειριστούν την κατάσταση με αποτελεσματικό τρόπο, άλλα άτομα θα νιώσουν ότι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες και θα παραδοθούν στον φόβο και θα υπάρξουν και εκείνα τα άτομα που θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν μια ψευδή αίσθηση ελέγχου (μη αλλάζοντας την καθημερινότητα τους), κρατώντας κλειστή την πόρτα σε επώδυνα συναισθήματα. Η αντίδραση κάθε ατόμου και η ποιότητα του συναισθήματος του σε στεσογόνες συνθήκες εξαρτώνται από παράγοντες όπως: η ιδιοσυγκρασία του, η υποκειμενική ερμηνεία του εκάστοτε γεγονότος, οι δεξιότητες διαχείρισης κρίσεων που διαθέτει, η ικανότητα αυτορρύθμισης, το υποστηρικτικό του δίκτυο καθώς και οι προηγούμενες εμπειρίες που έχει βιώσει. «Η ανάπτυξη και η ιστορία του ατόμου πριν την καταστροφή δίνουν στο ίδιο γεγονός μεγαλύτερη ή μικρότερη βαρύτητα…Η εμπειρία του παρελθόντος εξηγεί την αντίδραση σε μια επίθεση του παρόντος» (Cyrulnik, 2010).

Έτσι λοιπόν τα άτομα που βιώνουν μια ψυχική ασθένεια ή βίωσαν πρόσφατα μια κρίση σε προσωπικό επίπεδο, ενδέχεται να διαθέτουν λιγότερα ψυχικά αποθέματα την παρούσα χρονική στιγμή και να είναι περισσότερο ευάλωτα στη διαχείριση της κατάστασης. Σε όποιο σημείο και αν βρίσκει η κρίση τον καθένα από μας (σε προσωπικό επίπεδο), είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως υπάρχει τρόπος να αντιδράσουμε και να διαχειριστούμε τα συναισθήματα που αναδύονται. Για να μπορέσουμε λοιπόν να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να λειτουργήσουμε με αποτελεσματικό τρόπο χρειάζεται να ανακτήσουμε ένα επίπεδο ελέγχου, που θα αυξήσει την αίσθηση ασφάλειας μας. Με ποιον τρόπο όμως θα καταφέρουμε να το κάνουμε αυτό;

Η αλήθεια είναι πως δεν είμαστε σε θέση (ούτε είμασταν ποτέ) να ελέγξουμε όσα συμβαίνουν γύρω μας. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε την εξάπλωση του ιού, τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων, τις αποφάσεις της κυβέρνησης, το χρονικό διάστημα που θα πρέπει να παραμείνουμε στο σπίτι μας και να απέχουμε από τις αγαπημένες δραστηριότητες μας. Το καθησυχαστικό όμως είναι πως μπορούμε να ελέγξουμε τον εαυτό μας και τις αντιδράσεις μας. Αυτό σημαίνει πως μπορούμε να ελέγξουμε τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις και τη σκέψη μας, τον τρόπο με τον οποίο θα προστατέψουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας, το πως θα αξιοποιήσουμε τον χρόνο που θα περάσουμε στο σπίτι, τον τρόπο που θα επιλέξουμε να ενημερωθούμε για τις τρέχουσες εξελίξεις, τα άτομα με τα οποία θέλουμε να έχουμε επικοινωνία αυτό το διάστημα.

Αυτό λοιπόν που μπορούμε να κάνουμε είναι να ενημερωνόμαστε μόνο από αξιόπιστες πηγές και με ένα όριο, καθώς η συνεχής έκθεση σε δυσάρεστες και μη αξιόπιστες πληροφορίες λειτουργούν επιβαρυντικά και μπορεί να δημιουργήσουν πανικό, ο όποιος δεν είναι καλός σύμμαχος αυτή τη στιγμή. Ακόμα να βάζουμε φρένο σε σενάρια καταστροφής, καθώς το μόνο που επιτυγχάνουμε είναι να αυξάνουμε τα επίπεδα του στρες. Για να γίνει αυτό χρειάζεται να προσπαθήσουμε να αντικαταστήσουμε τις αρνητικές σκέψεις με άλλες περισσότερο ρεαλιστικές και αισιόδοξες. Η εστίαση σε αυτό που συμβαίνει στο παρόν και στον τρόπο που αξιοποιούμε το ¨εδώ και τώρα¨ βοηθάει να περιορίσουμε το νου από το να κάνει σενάρια για το μέλλον.

Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να αποδεχτούμε τα όποια αρνητικά συναισθήματα βιώνουμε αυτή την περίοδο, χωρίς να επικρίνουμε τον εαυτό μας για την ύπαρξη τους. Και αφού τα αποδεχτούμε, χρειάζεται να κάνουμε προσπάθεια να τα διαχειριστούμε. Αυτό μπορεί να γίνει: με το να μοιραζόμαστε τις σκέψεις και τη συναισθηματική μας κατάσταση με τους δικούς μας ανθρώπους, με το να εντάξουμε μέσα στην ημέρα μας δραστηριότητες που μας ευχαριστούν και αποσπούν την προσοχή μας από όσα συμβαίνουν, με το να επικοινωνούμε τηλεφωνικά ή διαδικτυακά με τους οικείους μας και να μοιραζόμαστε στιγμές μαζί τους, με το να αποφεύγουμε από την άλλη ανθρώπους και καταστάσεις που μας επιβαρύνουν, με το να φροντίζουμε τον εαυτό μας.

Χρειάζεται να θυμόμαστε πως όλοι είμαστε μαζί σε αυτό και πως σε καταστάσεις κρίσεις χρειάζεται να επιστρατέψουμε νέους προσαρμοστικούς μηχανισμούς, που θα μας επιτρέψουν να διατηρήσουμε ένα βαθμό ισορροπίας. Κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εύκολο, όμως η κρισιμότητα της κατάστασης το απαιτεί. Σε περιόδους κρίσης απαιτείται πρώτα να δράσουμε για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση και σε δεύτερο χρόνο θα έχουμε την ευκαιρία να επεξεργαστούμε τις συνέπειες σε σωματικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Για την ώρα ας ελπίσουμε το τέλος αυτής της συνθήκης να μας βρει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες/συνέπειες για τον καθένα μας ξεχωριστά αλλά και για την ανθρωπότητα στο σύνολο της.

Βιβλιογραφία

Cyrulnik, Β. (2010). Η αυτοβιογραφία ενός σκιάχτρου. Αθήνα: Κέλευθος