Ο αθλητισμός αποτελεί μέρος της ζωής και της καθημερινότητας πολλών παιδιών στη σημερινή εποχή. Πολλοί γονείς επιλέγουν να εντάξουν το παιδί τους σε κάποια αθλητική δραστηριότητα, είτε ακούγοντας την επιθυμία του, είτε παροτρύνοντας το παιδί οι ίδιοι. Η ενασχόληση με κάποιο άθλημα μπορεί να ποικίλει, από ένα απλό χόμπι μέχρι τον πρωταθλητισμό. Σε κάθε περίπτωση η άθληση στην παιδική ηλικία έχει σημαντικά οφέλη στην σωματική υγεία και στη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των μικρών αθλητών.
Ο ρόλος των γονέων στις περιπτώσεις του παιδικού πρωταθλητισμού είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ψυχολογία του παιδιού. Οι γονείς είναι εκείνοι που μέσα από τη στάση και τη συμπεριφορά τους θα βοηθήσουν το παιδί να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις του πρωταθλητισμού και να διαμορφώσει την αθλητική του συμπεριφορά. Ο βαθμός εμπλοκής τους μπορεί να επηρεάσει είτε θετικά είτε αρνητικά την εξέλιξη του παιδιού. Ορισμένες από τις συμπεριφορές των γονέων, οι οποίες λειτουργούν επιβαρυντικά είναι η άσκηση πίεσης, ο συνεχής έλεγχος, η αρνητική κριτική, η απόδοση ευθυνών στο παιδί (¨δεν προσπάθησες όσο έπρεπε¨), η σύνδεση της επιτυχίας ή της αποτυχίας με την αξία του παιδιού, η υπερβολική έμφαση στη νίκη.
- Ποιοί είναι όμως οι λόγοι που οι γονείς υιοθετούν τις παραπάνω συμπεριφορές?
Είναι συχνό φαινόμενο οι γονείς να ταυτίζονται με τα παιδιά τους και να δυσκολεύονται να τα αντιληφθούν ως ξεχωριστές προσωπικότητες, με διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες από τις δικές τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλές φορές να αποδίδουν στα παιδιά τους δεξιότητες που διαθέτουν οι ίδιοι, να προβάλουν σε εκείνα τη δική τους ανάγκη για αναγνώριση και επιτυχία, να μην έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες από εκείνα ή να θεωρούν πως μέσα από τις επιδόσεις των παιδιών τους αξιολογούνται οι δικές τους ικανότητες. Ένας ακόμη λόγος είναι πως οι περισσότεροι γονείς δεν έχουν επίγνωση του κατάλληλου τρόπου, με τον οποίο μπορούν να υποστηρίξουν και να ενισχύσουν το παιδί τους.
Οι παραπάνω συμπεριφορές μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην ψυχολογία και τις αθλητικές επιδόσεις των παιδιών. Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο αθλητισμός συμβάλει στη μείωση του άγχους, καθώς αποτελεί μέσω εκτόνωσης και ψυχαγωγίας. Στις περιπτώσεις όμως που αποκτά ψυχοπιεστικό χαρακτήρα, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του άγχους, καθώς το παιδί νιώθει πως κάθε φορά αξιολογείται ως προς τις ικανότητες του και ταυτόχρονα χάνεται η αίσθηση της απόλαυσης και ευχαρίστησης. Ακόμα η άσκηση κριτικής μπορεί να τραυματίσει την αυτοεικόνα του παιδιού, καθώς μαθαίνει πως η αξία του εαυτού του είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις αθλητικές του επιδόσεις. Όταν η νίκη είναι το μόνο που έχει σημασία, τότε το παιδί μπορεί να αισθάνεται ένοχο απέναντι στους γονείς του κάθε φορά που δεν τα καταφέρνει τόσο καλά ή να δυσκολεύεται να μοιραστεί μαζί τους τις σκέψεις και τα συναισθήματα του (φόβο, άγχος, απογοήτευση, δυσκολίες που ενδέχεται να αντιμετωπίζει, άρνηση να συμμετάσχει σε κάποιον αγώνα, επιθυμία να διακόψει το άθλημα). Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα χάνεται το προσωπικό κίνητρο και το παιδί αγωνίζεται για να ευχαριστήσει τους γονείς του, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες να εγκαταλείψει το άθλημα καθώς μεγαλώνει.
- Πως μπορούν οι γονείς να γίνουν βοηθητικοί?
Οι γονείς είναι σημαντικό να είναι δίπλα στο παιδί, υποστηρίζοντας και ενθαρρύνοντας το για την προσπάθεια του, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Η ύπαρξη κατανόησης και αποδοχής από την πλευρά τους θα συμβάλει στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης και ασφάλειας, ώστε το παιδί να νιώθει άνετα να μοιραστεί μαζί τους οτιδήποτε το απασχολεί. Το παιδί θέλει να τους νιώθει ως σύμμαχους που στέκονται δίπλα του και όχι απέναντι. Τα παιδιά που καταπιάνονται με τον επαγγελματικό αθλητισμό αποκτούν ανθεκτικότητα, όμως εξακολουθούν να είναι παιδιά και αυτό οι γονείς οφείλουν να το θυμούνται. Ως παιδιά λοιπόν έχουν φόβους, ανασφάλειες, δυσκολίες και έχουν ανάγκη από αγάπη, φροντίδα και προστασία. Η επίγνωση της ευάλωτης της πλευρά τους δεν τα κάνει λιγότερο αποτελεσματικά ως προς τις επιδόσεις του. Αντίθετα μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά. Ένα παιδί που αισθάνεται φόβο ότι θα αποτύχει πριν από κάθε αγώνα είναι βοηθητικό να μιλήσει για αυτό, ώστε να κατανοήσει με τι σχετίζεται και να μάθει αποτελεσματικούς τρόπους να το διαχειρίζεται. Σε αντίθετη περίπτωση θα αισθάνεται αδύναμο που φοβάται και δεν θα μάθει να ελέγχει τον φόβο του τη στιγμή του αγώνα, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται οι αποδόσεις του. Στον πρωταθλητισμό είναι σημαντικό το αποτέλεσμα, όμως έχει σημασία και η ψυχολογία του αθλητή. Γι αυτό οι γονείς οφείλουν να θυμούνται πως η αξία κάθε παιδιού και η σπουδαιότητα της σχέσης που αναπτύσσει με τους γονείς του είναι παραπάνω από την αξία που έχουν οι νίκες και τα μετάλλια.
