Η απόδοση στα αγωνίσματα δρόμων αντοχής καθορίζεται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO2max), το αναερόβιο κατώφλι και η δρομική οικονομία. Η βελτίωση αυτών των φυσιολογικών μεταβλητών επιτυγχάνεται κυρίως μέσω του αερόβιου μηχανισμού ενέργειας, και πιο συγκεκριμένα, μέσω της προπόνησης αντοχής. Ωστόσο, η αντοχή δεν επηρεάζεται μόνο από κεντρικούς παράγοντες, αλλά και από περιφερειακούς που σχετίζονται με τα νευρομυϊκά χαρακτηριστικά των δρομέων. Επίσης, αναερόβιοι, εμβιομηχανικοί και μεταβολικοί παράγοντες επηρεάζουν την επίδοση στους δρόμους αντοχής και στα δύο φύλα, ανεξαρτήτως επίπεδου ή ηλικίας.
Τι είναι Δρομική Οικονομία και πώς εκφράζεται
Δρομική Οικονομία (ΔΟ) είναι η ποσότητα οξυγόνου που καταναλώνει μία ή ένας δρομέας για την παραγωγή ενέργειας σε μια δεδομένη δρομική ταχύτητα και εκφράζεται σε ml O2/kg/km. Θεωρείται μία από τις παραμέτρους – κλειδί για την επίδοση στους δρόμους αντοχής σε καλά προπονημένους δρομείς αποστάσεων. Ουσιαστικά, όσο λιγότερο οξυγόνο ανά κιλό σωματικού βάρους ανά λεπτό, καταναλώνει ένας δρομέας σε μια συγκεκριμένη ταχύτητα, τόσο καλύτερη αναμένεται να είναι η απόδοσή του σε έναν αγώνα δρόμου αντοχής.
Η ΔΟ μπορεί να εκφραστεί ως κατανάλωση Ο2 (VO2), αλλά και ως ενεργειακή δαπάνη. Καθώς η ενέργεια που προέρχεται από την οξείδωση υδατανθράκων και λιπαρών οξέων διαφέρει, οι διαφοροποιήσεις στη χρήση ενεργειακού υποστρώματος κατά την άσκηση, μπορούν να αλλοιώσουν τη μέτρηση της ΔΟ, όταν εκφράζεται ως τιμή της πρόσληψης Ο2 (VO2). Φαίνεται ότι η ενεργειακή δαπάνη είναι πιο αξιόπιστος τρόπος έκφρασης της ΔΟ, ως μια μεταβολική ενεργειακή δαπάνη που μετριέται με το δείκτη RER (ή Respiratory Exchange Ratio = αναλογία ανταλλαγής αερίων), με αποτέλεσμα να καταγράφονται οι διαφορές στην χρήση υποστρώματος.
Η ΔΟ προσδιορίζεται συνήθως εργαστηριακά με τη μέτρηση της κατανάλωσης Ο2 σε σταθερή κατάσταση και τη μέτρηση του RER, δηλαδή της αναλογίας του όγκου του CO2 που απελευθερώνεται προς τον όγκο του Ο2 που καταναλώνεται σε μία καύση και εκφράζει την αναλογία των χρησιμοποιούμενων για καύση θρεπτικών υποστρωμάτων.
Το ενεργειακό κόστος τρεξίματος αντικατοπτρίζει το άθροισμα του αερόβιου και αναερόβιου μεταβολισμού. Η σταθερή κατάσταση Ο2 κατά την εργοσπιρομέτρηση, επαληθεύεται από τη διατήρηση της συγκέντρωσης γαλακτικού οξέος σε βασικά επίπεδα και με το RER να είναι μικρότερο της μονάδας.
Η ΔΟ υπολογίζεται διαιρώντας την κατανάλωση Ο2 ενός δρομέα με την ταχύτητα τρεξίματος (RE = VO2/v). Η VO2 εκφράζεται ως ml O2 /kg/min και η ταχύτητα τρεξίματος ως km/min. [ Για παράδειγμα, εάν η VO2 είναι 60 ml/kg/min και η ταχύτητα τρεξίματος 16 km/h, η ΔΟ ισούται με 60/(16/60) = (60 x 60)/ 16 = 3600/16 => ΔΟ = 225 ml O2/ kg/km]. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή της ΔΟ, τόσο περισσότερη είναι η κατανάλωση ενέργειας από τον αθλητή και άρα αυτός χαρακτηρίζεται ως αντιοικονομικός. Συνεπώς, το τρέξιμο είναι πιο αργό για την ίδια τιμή της VO2max. Η VO2max και η ΔΟ μαζί προσδιορίζουν το πόσο γρήγορα μπορεί κάποιος να τρέξει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εδώ είναι σημαντικό να γίνει αναφορά στη διαφορά των τιμών οι οποίες λαμβάνονται σε εργομετρικό κέντρο σε σχέση με αυτές των δοκιμασιών πεδίου, δηλαδή στον κάθε αυτό αγωνιστικό χώρο. Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν και αλλοιώνουν τις τιμές των μετρήσεων με αποτέλεσμα να δυσκολεύει την απόλυτα ακριβή χρήση και μεταφορά αυτών από ερευνητές και προπονητές στην προπονητική πράξη.
Δρομική Οικονομία συσχετιζόμενη με το Επίπεδο και την Εμπειρία
Συγκρίσεις μεταξύ δρομέων μπορούν να γίνουν με την παρεμβολή της VΟ2 σε μια κοινή ταχύτητα τρεξίματος, συνήθως τα 16 km/h, και την έκφραση της ΔΟ σχετικά με το ΣΒ ανά λεπτό (ml/kg/min). Εναλλακτικά μπορεί να γίνει με τον συνολικό απαιτούμενο όγκο οξυγόνου για επίτευξη τρεξίματος ενός χιλιομέτρου σχετιζόμενο με το ΣΒ. Τέλος, η ΔΟ μπορεί να εκφραστεί ως μονάδα θερμιδικού κόστους (kcal/kg/km).
Υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ της ΔΟ, του επιπέδου των δρομέων και της απόδοσης αντοχής. Δρομείς με καλή ΔΟ χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια ή οξυγόνο συγκριτικά με δρομείς μετρίου επιπέδου στην ίδια ταχύτητα τρεξίματος. Η ΔΟ μπορεί να διαφοροποιηθεί μεταξύ δρομέων με ίδια VO2max έως και 30%. Σε ελίτ δρομείς με ίδια VO2max, η ΔΟ θεωρείται καλύτερος δείκτης πρόβλεψης επίδοσης σε σύγκριση με την VO2max. Επίσης, το σωματικό βάρος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ΔΟ και τη συνολική επίδοση αντοχής.
Στο παρακάτω σχήμα βλέπουμε δύο δρομείς: ο δρομέας Α και δρομέας Β. Όταν τρέχουν με την ίδια ταχύτητα (18km/h), αυτός που τρέχει πιο οικονομικά και θα έχει καλύτερη επίδοση είναι ο δρομέας Β ( λιγότερη κατανάλωση οξυγόνου 52,5 ml/kg/min VS 57,5 ml/kg/min).
Παράγοντες που επηρεάζουν τη Δρομική Οικονομία
Το ενεργειακό κόστος του δρομέα επηρεάζεται, κυρίως, από γενετικούς παράγοντες αλλά επηρεάζεται σημαντικά και από διάφορους φυσιολογικούς, εμβιομηχανικούς, μεταβολικούς, νευρομυϊκούς παράγοντες, αλλά και από εξωγενείς, μη προπονητικούς παράγοντες, όπως περιβαλλοντικούς (ποιότητα εδάφους, αντίσταση και πυκνότητα αέρα, θερμοκρασία περιβάλλοντος, υψόμετρο), τον ρουχισμό και τα παπούτσια του δρομέα, τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά (μορφολογία ποδοκνημικής, κάτω άκρων, σωματική σύσταση, ανάστημα, σκελετική κατασκευή κ.α.). Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η κληρονομικότητα των γενετικών χαρακτηριστικών είναι αναμφισβήτητα ο κυρίαρχος παράγοντας που επηρεάζει τη ΔΟ, ωστόσο, υπάρχουν περιορισμένες έρευνες που εξετάζουν συγκεκριμένους γονότυπους που σχετίζονται με την καλύτερη δρομική οικονομία. Πολλοί παράγοντες τροποποιούνται μέσω των μεθόδων προπόνησης.
Υπάρχουν διάφοροι νευρομυϊκοί παράγοντες που βελτιώνουν το νευρικό σήμα και τον κινητικό προγραμματισμό της κίνησης του τρεξίματος, τη μυϊκή δύναμη και ισχύ και τη σκληρότητα των τενόντων. Ένας από αυτούς είναι οι διαφορετικές μορφές της προπόνηση δύναμης. Γενικότερα, υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να βελτιωθεί η ΔΟ στο πέρασμα του χρόνου, οι οποίοι είναι υπό διερεύνηση. Οι μέθοδοι που έχουν κεντρίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των ερευνητών τις τελευταίες 4 με 5 δεκαετίες είναι αυτές των διαφορετικών μορφών της προπόνησης δύναμης και της προπόνησης σε υψόμετρο.
Στην επόμενη ενότητα (2ο Μέρος) αναλύεται η επίδραση της προπόνησης δύναμης στην ΔΟ των δρομέων αποστάσεων.
